In 2019 viert Nederland het 100-jarig bestaan van het algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen.
Bij de grondwetswijziging van 1917 tijdens het kabinet Cort van der Linden, werd al het passief kiesrecht voor zowel vrouwen als mannen ingevoerd, wat geleid heeft tot de verkiezing (door mannen!) van Suze Groeneweg als eerste vrouw in de Tweede Kamer. Maar het actief kiesrecht werd alleen opengesteld voor mannen.
In september 1918 diende het vrijzinnig-democratische Kamerlid Hendrik Pieter Marchant een initiatiefwet in tot instelling van actief kiesrecht voor vrouwen, de 'Wet Marchant'. Onder druk van revolutionaire bewegingen in Nederland werd deze aangenomen. De wet trad in werking op 28 september 1919. Vanaf deze datum heeft Nederland dus algemeen kiesrecht voor mannen en vrouwen.
In de strijd voor het vrouwenkiesrecht moest veel weerstand overwonnen worden. Vrouwen werden niet als volwaardige staatsburgers beschouwd. Een eerste poging deed feministe Aletta Jacobs al tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 1883 om – in een tot aan de Hoge Raad gevoerde procedure – kiesrecht voor zichzelf op te eisen. Op haar verzoek werd niet ingegaan.
Met Wilhelmina Drucker richtte zij in 1894 de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) op.
Wat begon met een klein groepje actieve vrouwen die zich voor het stemrecht inzetten, groeide tussen 1894 en 1919 uit tot een massabeweging. Vrouwen hielden demonstraties en spreekbeurten, maakten promotiemateriaal, speelden toneel en zongen over het felbegeerde vrouwenkiesrecht.
Uit onvrede met de politieke radicale koers van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht wordt in 1907 de Bond voor Vrouwenkiesrecht opgericht, het gematigde zusje van de Vereeniging. Het gaat hen niet alleen om het verkrijgen van vrouwenkiesrecht, maar ook om de opvoeding van de vrouw.
Komische voordrachten - bladmuziek
Op 9 september 1918 trad het kabinet Ruijs de Beerenbrouck aan. Dit centrumrechtse kabinet regeerde in het laatste jaar van de Eerste Wereldoorlog en in de roerige jaren die daarop volgden. Na Troelstra's revolutiepoging werden versneld hervormingen doorgevoerd, zoals de invoering van de achturige werkdag en het vrouwenkiesrecht (na aanvaarding in 1919 van het initiatiefvoorstel-Marchant).
De onderstaande spotprenten getuigen van de weerstand die er was ten aanzien van algemeen kiesrecht en nog erger, vrouwenkiesrecht, en hoe jarenlang actievoeren uiteindelijk resulteerde in een overwinning voor de vrouwenkiesrechtbeweging.
Alle prenten komen uit onze collectie en zijn voor tentoonstelling doeleinden te huur. Op aanvraag kan ook tegen betaling een scan in hoge resolutie vestrekt worden.
De Nieuwe Amsterdammer
19 februari 1916
prent van Willy Sluiter
Algemeen Mannen-kierrecht in aantocht
- Wat mot je dan kieze, Jaapie? Mansvolk?
- Ja Griet, dat denk ik, meid
- Verrek, dat verstaan vrouwlui toch beter!
De Nieuwe Amsterdammer
8 juli 1916
prent van Willy Sluiter
Op den landdag van den Bond voor Vrouwenkiesrecht
Charles Boissevain, de warme verheerlijker van moederplichten, maakt op boeiende wijze propaganda voor vrouwen-kiesrecht.
De Nieuwe Amsterdammer
9 september 1916
prent van Piet van der Hem
Cort v.d. Linden’s grondwetwijziging
Cort: Nee Dames, 't wordt hier wel erg, maar zoolang ik leef géén bains mixtes!
De Nieuwe Amsterdammer
23 september 1916
prent van Willy Sluiter
In ons vrije Nederland
Met dwang, door kiesplichtwetten
Den man in ’t stemhok zetten,
De vrouw ’t stemrecht beletten,
Dat zijn TE Corte metten!
De Amsterdammer 30 september 1916 - prent van Johan Braakensiek
De vrouwen-Nachtwacht op het Binnenhof
Het korporaalschap van dr. Aletta Jacobs
De Nieuwe Amsterdammer
4 november 1916
prent van Piet van der Hem
De ouwe dag
- Daar is de masseuse. Niet doen, vin je wel? We hebben nog drankjes.
Uch, uch, uch, ’t zal toch allemaal niks meer helpe !
De Amsterdammer 11 november 1916 - prent van Johan Braakensiek
De volkswil op de operatietafel
Dokter Cort: “Ik geloof zoowaar, dat er beweging in komt. Wij zullen nog een paar druppels chloroform moeten geven”.
De Amsterdammer 2 december 1916 - prent van Johan Braakensiek
Sinter - Cort
De goede sint houdt uitdeeling.
Troelstra, de zwarte knecht, dr Kuyper, Borgesius, dr.Aletta Jacobs [krijgt niks], Nierstrasz.
De Notenkraker
26 mei 1917
prent van Albert Hahn
Op den overwinningsdag
De Notenkraker neemt, onder het aanbieden van deze prent, afscheid van het geëerde publiek voor wat het “Algemeen Mannenkiesrecht” betreft, en wijdt voor het vervolg zijn wapen aan den strijd voor het Algemeen Vrouwenkiesrecht.
De Notenkraker
9 juni 1917
prent van Albert Hahn
Tegen de grondwetsherziening
Het laatste bataljon trekt op.
De Notenkraker
29 december 1917
prent van Jordaan
Bij den aanvang van het verkiezingsjaar.
Het nieuwe wapen geslepen!
De Amsterdammer 8 juni 1818 - prent van Johan Braakensiek
De strijd der partijen bij de aanstaande verkiezingen
De doos van Pandora
De Nieuwe Amsterdammer
25 mei 1918
prent van Piet van der Hem
Waartoe ze komen
De kritieke leeftijd op de mannenjacht
De Notenkraker
15 juni 1918
prent van Jordaan
Allemaal demokraat
3 juli: Demokratie-bloempjes-dag.
De Nieuwe Amsterdammer
3 augustus 1918
prent van Piet van der Hem
Suze Groeneweg en de V.V.V.
Aletta Jacobs: Ta, ta, tok, tok, heb ik daarvoor dertig jaar op dit ei gebroed?
[Aletta Jacobs – Vrijzinnig Democratische Bond, kreeg onvoldoende stemmen om een zetel in de Tweede Kamer te behalen]
De Notenkraker
28 sept.1918
prent van Hahn Jr.
De plaats der vrouw.
Ruys de Beerenbrouck: “Wat, tot de stembus willen jullie toegelaten worden?
Komt niets van. De plaats der vrouw is de rij.”
De Notenkraker
15 maart 1919
prent van Tjerk Bottema
De anti-revolutionairen en het vrouwenkiesrecht
"Hoe kon ik haar zoo lang negeeren?'
De Notenkraker
23 augustus 1919
prent van Jordaan
Het komende geslacht
Wij plantten den boom; pluk jij de vruchten!